Këng´pirja e përvajtimit të tokës - Gustav Mahler. Nga Eda Zari
Këng´pirja e përvajtimit të Tokës
Nga cikli Kënga Epike - "Kënga e Tokës" e kompozitorit Gustav Mahler / Lirika nga Li Tai-Po
në gjermanisht nga Hans Bethge.
Tash tundet vera kupores së florinjtë.
Veç ende mos pini,
më parë do t'ju këndoj një Këngë!
Kënga e brengës duhet gasplote
T´ju kumbonjë në Shpirt.
Kur pikëllimi avitet,
Kopshtet e shpirtit shtrihen Gërmadhë,
Aty fishket dhe vdes Hareja, Kënga.
Terr është Jeta, është Vdekja.
Nikoqir i k´saj shtëpie!
Ahuri yt fsheh bollëkun e verës alltën!
Ja, k´të llautë e quaj timen!
Bjeri llautës dhe zbrasi qelqet,
Këto janë gjësendet që bashk´kumbojnë.
Një qelqe plot verë më vakt të duhur
Vlen më shumë sa gjithë mbretëritë e k´saj toke.
Terr është Jeta, është Vdekja.
Kup´e Qiellit kaltëron pareshtur
dhe Toka do rri gjatë e përbetuar
e do bleronj´ Prënverës.
Ama ti, Njeri, sa gjat´jeton ti de?
As njëqind vjet ke liratë veten ta dëfrenjsh
bri gjithë xhingla-minglave t´kalbura të k´tij dheu!
Shiko përposhtë!
Nën çkëlqimhëne
mbi varre rri më bisht
Një Shëmbëlles´ lugat i tërbuar.
Ësht´një Majmun!
Mbani vesh si çjerrin angullimat e tij
Thellë hojmen e kundërmimit të Jetës!
E tash zini verën!
Tash ësht´çasti, Djema!
Zbrasni kupat e arta der´më fund!
Terr është Jeta, është Vdekja.
___________________________________
Das Trinklied vom Jammer der Erde
Schon winkt der Wein im goldnen Pokale, Doch trinkt noch nicht, erst sing' ich euch ein Lied! Das Lied vom Kummer Soll auflachend in die Seele euch klingen. Wenn der Kummer naht, Liegen wüst die Gärten der Seele, Welkt hin und stirbt die Freude, der Gesang. Dunkel ist das Leben, ist der Tod.
Herr dieses Hauses! Dein Keller birgt die Fülle des goldenen Weins! Hier, diese Laute nenn' ich mein! Die Laute schlagen und die Gläser leeren, Das sind die Dinge, die zusammenpassen! Ein voller Becher Weins zur rechten Zeit Ist mehr wert als alle Reiche dieser Erde. Dunkel is das Leben, ist der Tod.
Das Firmament blaut ewig und die Erde Wird lange fest stehn und aufblühn im Lenz. Du aber, Mensch, wie lang lebst denn du? Nicht hundert Jahre darfst du dich ergötzen An all dem morschen Tande dieser Erde!
Seht dort hinab! Im Mondschein auf den Gräbern Hockt eine wild-gespenstische Gestalt. Ein Aff' ist's! Hört ihr, wie sein Heulen Hinausgellt in den süßen Duft des Lebens! Jetzt nehmt den Wein! Jetzt ist es Zeit, Genossen! Leert eure goldnen Becher zu Grund! Dunkel ist das Leben, ist der Tod!
Në Shqip: Eda Zari Shënime nga Eda Zari
Lamtumira, izolimi, përkohshmëria, fillimi dhe fundi, e kaluara dhe e ardhmja - Koha - me faqepamjet e saj, e në fund dialogu me natyrën, dashurinë, jetën dhe vdekjen; Këto ishin dimensionet filozofike, rrafshi mbi të cilin Gustav Mahler ndërtoi arkitekturën e veprave të tij të fundit me në krye Këngën Epike - “Kënga e Tokës“.
Rastësisht, ashtu siç ndodhin mrekullitë, përmes mikut të tij, këshilltarit të gjykatës së Vjenës Theobald Pollack, në vitin 1907, Gustav Mahler´it i bie në dorë një broshurë, me tekste që trajtonin pikërisht tema të tilla; “Die Chinesische Flöte“ (në Shqip “Briri magjik i djalit“, një cikël këngësh të bazuara në motive të poezisë kineze të shekullit VIII) përkthyer nga Hans Bethge(1). Në përputhje me modën aziatike të periudhës së Art Nouveau - periudhë që “ekuilibronte rënien e Perëndimit” (kështu Oswald Spengler), me idetë e Lindjes së Largët (bëhet fjalë pikërisht për unitetin mes natyrës dhe njeriut), Hans Bethge kish përzgjedhur poezi nga epoka e Dinastisë Tang (shek. 7 - 9), të cilat i përshtati në gjermanisht. “Kina, përmes syzeve evropiane" nuk ishte aspak letërsi me cilësi të lartë“ (Bethge), por Gustav Mahler e bëri të mundur.
"Këngë´pirja e përvajtimit të Tokës“ -
është titulli i këngës së parë në ciklin: “Kënga e Tokës“ dhe qysh në krye të herës ndjejmë se ky titull është kontradiktor në vetvete. “Terr është Jeta, është Vdekja", ky është refreni i saj orëprerë - pikërisht në një "Këng´pije" që natyrshëm duhet të jetë e hareshme!
Kjo ambivalencë, kjo njëkohëshmëri e pohimit të jetës dhe mohimit të saj përshkon si një fill i kuq përgjatë gjithë këngëve; kështu ndjehet tek kënga e dytë ku manifestohet korrespondenca romantike midis njeriut dhe natyrës, në të cilën malli për të qënë i mbrojtur është “varrosur“ nga simbolet e shumta të përkohshmërisë, venitjes (si psh; trëndafili i tharë, kafka e njeriut), por edhe tek kënga e tretë ku fuqizohen simbolikat e pasqyrës (ndërgjegjësimi personal, vetja dhe individi). Ndaj akordi që i bën jehonë fjalës së fundit të këtij cikli epik “Ewig“(përjetë), rrumbullakos tonet thelbësore të të gjithë ciklit (do-mi-sol-la). Megjithatë paplotësia e tij harmonike duket se tregon efektin e pafund të kohës.
1. Bethge ishte botues i suksesshëm i poezisë moderne gjermane dhe asaj të huaj. Mbi të gjitha, ai njihet për ribotimet dhe pështatjet e tij të poezisë klasike orientale.
2. Gravurat, realizuar nga Arthur Paunzen (lindur 1890). Arthur Paunzen, i ka dedikuar gjashtë gravura Këngës së Tokës së Gustav Mahler. Vjenë (Richard Lanyi) 1920.
Burimi nga Arkivi i Koleksionit për Art dhe Histori, Berlin.
Eda Zari, 16.05.2020, Düsseldorf
(c) 2020. Të gjitha të drejtat të rezervuara.